Türklerin Kullandığı Alfabeler

Türklerin kullandığı alfabeler, hem tarihsel hem de kültürel bağlamda önemli bir husustur. Türkler, belli dönemlerde, sosyal, ekonomik, dini ve idari nedenlerle farklı alfabeleri kullanmışlardır. Türkler tarafından kullanılan alfabeler,

• Göktürk (Orhun) Alfabesi
• Uygur Alfabesi
• Arap Alfabesi
• Kiril Alfabesi
• Latin Alfabesi ’dir.

Türkler Çin Alfabesini Kullandı Mı?

Türkler Çin Alfabesini kullandı mı? Sorusu alfabeler söz konusu olduğunda kişilerin yaygın olarak sorduğu sorulardan biridir. Orta Asya Türk devletlerinin, hüküm sürdükleri dönemler içerisinde coğrafi yakınlıkları nedeniyle Çin ile yakın ticari ve siyasi ilişkiler kurmuşlardır.

Küçük Türk toplulukları Çin alfabesini kullanmışlardır. Ancak, Çin prensesleri ile evlenmelerine rağmen dönem bazı dönemlerde Çin egemenliğine giren Türk devletleri olmasına rağmen, hiçbir dönemde Çin Alfabesi teşkilatlı bir Türk devleti tarafından kullanılmamıştır.

Türklerin Kullandıkları Alfabeler Ve Özellikleri

Türklerin farklı dönemlerde çeşitli nedenlerle kullandığı alfabeler, hem şekil olarak hem de fonetik açıdan farklı özelliklere sahiptir.

Göktürk Alfabesi, Orhun Alfabesi ya da Köktürk alfabesi olarak da bilinir. 26’sı sessiz 4’ü sesli, 8 adedi de birleşik olmak üzere toplam 38 harften oluşmaktadır. bu alfabenin kullanıldığı Orhun Kitabeleri ’nin bulunması ile gün yüzüne çıkmış ve Türklerin yazılı tarihleri başlamıştır. Harfler sağdan başlayarak yazılmaktadır. Bu yönüyle Arap Alfabesine benzer. Cümleleri oluşturan kelimelerin birbirinden ayrıldığının ifade edilebilmesi için, günümüzde olduğu gibi boşluk bırakılmaz, iki nokta üst üste tercih edilir.

Uygur alfabesi Uygurlar döneminde kullanılmış bir alfabe biçimdir. Toplamda 18 harften oluşan Uygur alfabesi, antik Soğd yazısından esinlenilerek üretilmiş bir yazı çeşididir. Uygurlar döneminde sosyal ve ekonomik hayatta yaşanan hareketlilik alfabeye de yansımıştır. Ticari ve sosyal ilişkileri ile Soğd’lu misyonerler olarak ifade eilen topluluk bu alfabeyi Türklere öğretmiş, süreç içerisinde yaygın bir biçimde kullanılan bir alfabe haline gelmesini sağlamışlardır. Dil bilimcilere göre, Uygur Alfabesi, toplumun yazılı anlamda kendisini net bir biçimde ifade edelmesi için yeterli gelmez. Bunun nedeni alfabenin az sayıda harften oluşmasıdır. Harf sayısının az olması üretilen kelime kombinasyonları gündelik hayatta kullanılan pek çok ifadenin yazılı kaynaklara aktarılmasını engellemiştir.

Arap Alfabesi İslamiyet’in Türk toplumlarında kabulü ve yayılımı ile birlikte etkin bir biçimde kullanılmıştır. Tarihsel açıdan bu alfabeyi ilk kullanan devlet Karahanlılardır. Karahanlılar aynı zamanda İslamiyet’i kabul eden ilk Türk devletidir. Arap alfabesi asıl olarak 28 adet harften oluşmaktadır. ancak Karahanlılar döneminde, bu alfabe bir nevi Türkçeleştirilmiş, Türkçe ’deki seslerin fonetik açıdan tam karşılığı Arap Alfabesinde olmadığından çeşitli eklemelerle zenginleştirilmiştir. Yapılan eklemelerle birlikte Türklerin kullandığı biçiminde toplam 31 ila 36 arasında harf bulunur.

Kiril Alfabesi Türk toplumları tarafından SSCB döneminde dayatma ile kullanılmış alfabelerden biridir. Rusların himayesine giren bugünün Türki Cumhuriyetleri, bu alfabeyi kullanmışlardır. Türklerin kullandıkları alfabeler ve özellikleri bakımından en farklı içerik Kiril alfabesindedir. Toplam 38 harf yer alır ve soldan sağa doğru yazılır.

Latin Alfabesi Türk devletleri içerisinde ilk olarak Azerbaycan tarafından kullanılmıştır. Bugün ülkemizde Anayasa ile ifade edilen alfabe biçimiz Latin harflerinden oluşmaktadır. Toplam 29 harften meydana gelmektedir.